CORNAJASS(Settembre 1940)
Ale nèire ‘d cornajass1
da le nìvole an tempesta.
Con na gran cagnara ‘d festa
calo giù ‘n mes ai rivass2.
Dai rivass, cogià për tèra,
come ‘d ròba dësmentià
sangonanta3 e sbërgnacà
j’é la carn dij mòrt an guèra
e ij croass a fan baldòria
che për lor l’é na cucagna
quand ch’a treuvo sla campagna
ij profit d’una vitòria.
Dòp ël past ij cornajass
giro ‘l vòl për d’àutre tère.
Daspërtut j’é ‘d neuve guère
ch’ampinisso ij sò gavass4.
L’é parej che ‘l mond a gira
e Nossgnor l’é mòrt an Cros
përché j’òmini – scaros5!
a rivèisso a costa mira.
Pòvre vite dij soldà
tuti fieuj ‘d n’istessa mama
tuti ‘nvisch ‘d n’istessa fiama
che la Mòrt l’ha dëstissà.
Coj ch’a stërmo ‘nt le bandiere
la superbia e l’ambission
për la smania dij milion
l’han possaje a le frontiere…
e ij soldà robust e bej
an sugnand amor e glòria
con la scusa ‘d fé la stòria
van massé d’àutri fratej.
Chërdo ‘d batse – bonomass!
për soa gent e për soa tèra
e a san nen ch’a fan la guèra
për l’aptit dij cornajass.
1. Cornajass, croass: corvi
2. Rivass: dirupo, riva scoscesa e boscosa
3. Sangonanta: sanguinante
4. Gavass: gozzo
5. Scaros: disgustoso, schifoso (riferito a persone); ripugnante, sporco, sudicio (riferito a cose)
Il corvo ha fama di “uccello del malaugurio”. La fama malaugurante gli deriva anche dalla sua predilezione per le carogne, che ha dato origine ad espressioni come «Finire in pasto ai corvi», per indicare il morire (magari anche insepolti).
LA MADÒNA DIJ SOLDÀ
A tutte le mamme che piangono il figlio caduto (1942)
Quand che l’ombra a së sparpaja1,
che la neuit l’è ‘ncaminà
cala giù sij camp ‘d bataja
la Madòna dij soldà.
L’è vestìa ‘d lanëtta scura,
l’ha ‘n facin mach gròss parej,
na gran coefa2 ‘d sepoltura
e na stèila ‘nt ij cavej.
Trista trista, sola sola,
come n’ombra dësmentià3
sensa gnun ch’a la consola
va ciamand ij sò soldà.
Va ciamandje ‘nt le campagne
va ciamandje ‘nt le sità,
giù ‘nt la val e sle montagne,
‘nt le pianure abandonà…
Ma ij soldà cogià për tèra,
tra le ròche ò ‘n mes ai fen,
ma ij soldà son mòrt an guèra,
ma ij soldà a-j rispondo nen.
Tantutun4 chila as jë treuva,
s’anginoja vsin a lor
con na pen-a sempre neuva;
la Maria dij set dolor.
L’ha pà ‘l deuit5 d’una gran dama
d’na regin-a ancoronà,
l’è mach pì na pòvra mama,
ch’a l’è mòrtje soe masnà.
Un për un Chila a-j dësvija,
Chila a-j ciama pian pianin:
«Su… masnà, ch’i ‘ndoma via,
su… masnà, ch’i diso ‘l bin6.
«Goarda ‘n pò… j’è sì toa mama,
finalment a l’è rivà.
J’è toa mama… j’é toa mama.
Lev-te sù, ch’i torno a ca».
Tuta neuit la Madonin-a
va giranda për parej
con la facia fin-a, fin-a,
con la stèila ‘nt ij cavej …
Quand che ‘l cel l’è ‘nsserenasse,
quand ch’as leva a pen-a ‘l dì,
tuti ij mòrt son dësviasse
ij sò mòrt son tuti lì.
Chila a-j goarda. Chila a-j conta…
«Òh! Nossgnor… Vàire ch’a son! …».
Peui man man che ‘l sol a sponta,
come n’alba ‘d redension,
Chila a-j cheuj da tuta banda,
– tant j’amis come ij nemis –
s’jë radun-a tuti a randa7
e… a-j compagna an Paradis.
1. Sparpaja: spargere.
2. Coefa: velo usato dalle donne per coprirsi il capo.
3. Dësmentià: dimenticare. Dësmentiòira: esorcista.
4. Tantutun: tanto tuttavia.
5. Deuit: garbo. Mdd: Sensa deuit, sgarbato. Avèj bel deuit, mal deuit, avere buone, cattive maniere.
6. Bin: preghiera. Dì ël bin: dire le orazioni, pregare.
7. Randa: lato. Mdd: Da randa, Aranda, a lato.
