Poesia di Domenico Badalin (TO 6/3/17 – 5/2/80) di cui abbiamo già parlato diverse volte. (set. 2014; feb. 2015; apr. 2017; set. 2019; feb. 2020; set. 2022).
Questa volta vi proponiamo una sua poesia che, purtroppo, quest’anno è molto attuale.
È la “Notte di Natale” la “Notte Santa”, notte di preghiera e di gioia.
In una cascina delle colline del Monferrato, avvolte dalla nebbia, un contadino ricorda la moglie che è morta per il dolore di aver perso un figlio in guerra senza neanche sapere dov’è stato sepolto. E il contadino prega così: “Sono passati 2000 anni da quando sei nato Signore e perché l’uomo continua a fare le guerre? Perché c’è ancora la miseria e la fame? Perché si distrugge la natura? Troppi hanno dimenticato la tua parola. Finché ci saranno le guerre questa notte non è festa per nessuno. Signore, abbi pietà dell’onta del mondo!”
Vijà ‘d Natal
Neut ëd Natal, Nosgnor, për ël varèi1.
Neut Santa për la tèra ch’o l’arpòsa
‘nsuma lë smens e ‘l rèis dël me solì2.
Neut ëd Natal: neut d’orassion e ‘d gòj.
Staneut, ina nebia greva montaja
da la val, o l’ha ‘nvertojà ‘l cassin-i
‘d silensi creus3, ‘me s’o fijsso sospèisi
‘nt in veuid, sensa colin-i e sensa cel.
Ben pòich paisan saran calà divòt
zù da la stra, për andessi a scoté
Mëssa ‘d mesaneut, ma cred, che ‘nt la stala,
j’avran prigà lostess con divossion.
E mi j’heu nen scotà bati la ciòca.
Ël dan-i4 dël batòcc5, saran perdissi,
schissaji da la nebia, ‘n mes al preus6
andromìi dla val e ‘nt ël varèi,
is gran silens o l’ha portà ‘n gavign7
ëd pensé fosch, che la ment o l’arfuda,
ma ‘n den al cheur ch’ël bat ëstrach, o pianzo.
Neut d’orassion për Ti, l’é sa neut Santa
e j’heu prigà delcò për ij me mòrt…
e chila l’ha spondimi dësperaja.
Colpa dla nebia ch’o la zura8 sl’uss,
o colpa d’in dolor ch’l’é mai smortassi,
ma qui, ‘n snojon9 a dvan a Ti, Nosgnor,
l’é parimi ‘d sentila da ‘n sël brich
a ciamé ‘l fieu sperdì, coma la seria
ch’l’é tornaja da Ti, lassand-mi sol.
Dòp trant’agn, la figura anfagotaja
dël nòstr mat10 ch’ël partiva për ël front,
o l’é semp ciara ‘nt la ment e seu manch
ancora ‘dess Nosgnor e lo savreu mai
e chila l’é mòrta sensa savèilo,
sot a che sabia ‘l dreum, dë dlà dël mar.
Neut d’orassion për Ti, sa neut ch’o passa
e neut ëd gòj. Ël mond cristian l’é ‘n festa.
Ma ‘dess ch’oT sij nassì e qui ‘nt la stala
o T’hei ëscotà ‘l ben11 ch’j’heu diti pruma,
adess lass-mi parlé sensa prigheTi,
lass-mi trové ‘l coragi d’in pirché…
Se da doimila agn, për ël contrà
dla tèra, s’arpet l’ora dël Miracol
ëd Ti ch’oT nassi Òm, për salvé j’òm
con pas a j’òm ëd bon-a volontà,
pirché l’é nen sprendissi da fé ‘l guèri?
Sempri, da na quèi part d’is pòver mond,
dj’òm ben armà s’artreuvo për massessi
e dj’acc ben al sigur, o-j fan massé.
Ma Ti, për chi ‘T sij nà? Per chi ‘T sij mòrt?
Avanda12 l’é sa bon-a volontà
che j’Angei o cantavo su Betlèm,
se dj’òm o j’han sfidà la Tò pietà
e ciamand-Ti con lor e ‘nt ël Tò nòm,
o j’han schincià13 la tèra ‘d sangh e d’onta14,
massanda tanc nossent! Dismi, Nosgnor…
O n’j’é ‘ncora dij patiment al mond,
dij mai antich, coma miseria, fam,
nen varì, nen scanc-là… E l’òm s’anfuria,
o spara, ‘l massa, o dëstruv ël pianti,
l’erba dij pra, lë smens e ‘l rèis dla tèra.
An tròip o j’han smentià la Tò paròla!
Fin che la mòrt l’antron-ërà për l’aria,
sparaja da la cana d’in ës-ciòp15,
o la drocrà dal cel cheriaja ‘d sangh,
dvan a j’eui dël masnà sensa speransa,
e fin che ‘n vegg o starà viv për pianzi
‘l fieu mòrt an bataja e fin-a che
na mari l’avrà nen la fòrsa ‘d vivi,
d’arzissti, ‘d tiré ‘nans16 con is dolor,
o l’é festa për gnun la neut ch’oT nassi!
Staneut o l’é temp ëd ciamé përdon
për ij viv, për ij mòrt ëd tuti ‘l guèri.
Nosgnor: avèi pietà dl’onta dël mond.
1 Varèi: valletta
2 Solì: esposto a mezzogiorno
3 Creus: profondo
4 Dan-i: rintocchi
5 Batòcc: battaglio
6 Preus: striscia di terra tra due solchi
7 Gavign: groviglio
8 Zura: preme
9 Snojon: in ginocchio
10 Mat: ragazzo
11 Ben: orazione
12 Avanda: dove
13 Schincià: lordato
14 Onta: vergogna, onta
15 Es-ciòp: fucile
16 Anans: avanti
