Ines Poggetto, anima nobile e delicata

Ines Poggetto nacque a Torino il 6 gennaio 1919.
Il padre Moise, ebreo, morì ad Auschwitz il 6 agosto 1944 dove era stato deportato.
A Lanzo Ines diede vita a numerose opere, iniziative e manifestazioni socio-culturali, storiche, folkloristiche.
Dei tanti volti di Ines Poggetto – staffetta partigiana, insegnante, donna di cultura e dal grande impegno politico e sociale – ricordiamo la sua anima più nobile e delicata: quella della poetessa che per tutta la vita, e nonostante i numerosi impegni, ha regalato versi indimenticabili alla sua amata Lanzo Torinese.
È stata autrice di opere di storia delle Valli di Lanzo e di quattro raccolte di poesie in lingua piemontese: “Splùe dël cheur” (1962); “Splùe” (1988); “Maèstra” (2001); “Giòle” che è uscita postuma, a due anni dalla scomparsa dell’autrice (2009).
Giòle e Splùe, sono le parole che ricorrono più volte nel linguaggio poetico di Ines per indicare le faville (piccole cose) che hanno ispirato i suoi versi.
È morta a Lanzo Torinese il 13 febbraio 2007.

CITE SPLUE
Na splùa a lus
na splùa a brusa
mach për un moment.
Ma s’a treuva ‘d sarment¹
pront generos,
la splùa
a fà la giòla
e a scàuda
e a viv
e a vòla
an sent ciairin
lusent.

An sl’onda dij ricòrd
s’àusso mie “splùe”:
son seugn,
a son regrét
son desideri,
son le speranse
sugnà dij nòstri Mòrt.
A randa ‘d toa fassin-a
dij ricòrd
mi i buto con bél deuit
mie cite “splùe’
forse, chi sa?
queidun së scauderà.

Mi i vëddo ant ij tò euj
luse le splùe.
As visco ‘me ‘d canaveuj²
tanti ricòrd
e a fa na giòla
ant ël nòst cheur
cissà da na paròla
da un pcìt vers.

Lassoma ai nòstrí cit pa tanti sòld:
l’é nòst regal sto còfo
pien ed ricòrd.

LAUDATO SI’, MI SIGNORE,
PËR IJ MÈ STANTESSINCH ANI
Con mè baston
l’hai fàit na longa stra
sempre an salita.
L’hai mai corù
ma con mè pass dasiant
son montà su.
‘T treuve marciand d’antrap
it treuve pere e cròt³
rovaj⁴ e spin-e…
A l’é stàit dur marcé.

Ma bel l’é vive!
Savèj, conòsse ‘l mond,
la gent.
Pèrdse ant ël cel
a ‘nteroghé le stèile,
guardé ‘n su le montagne
e l’orisont lontan…
Sente che tut a viv,
che l’Univers a viv
e ti, cò ti ‘t ses lì:

un sospir,
ël tërmolé d’un’ala,
un cheur ch’a ciama
e ch’a regala amor.
                 24 stèmber 1994

Ò CARA POESÌA
Ò cara poesìa
Ch’it ven-e legera
come na nìvola
ëd primavera,
ch’it posse potenta
come la ven-a
d’un’eva sorgenta,
mi it vëddo
ant j’euj birichin
‘d na masnà
ant na fior timidëtta
a randa ‘d na stra;
it treuvo ‘mprovisa
ant na ciòca che a canta,
ant na pianta
che, veja,
a torna a fiorì:
mi it vëddo
e i rijo con ti.

E pura, s’it serco,
sovens ti të stërme
e it lasse che n’ombra
a vela ij mè euj,
che ‘l cheur as anfonsa
‘nt le pen-e dla vita…

Për peui ëspeteme
lagiù ‘n sël canton,
arpieme për man,
canté na canson.

ËL BIJÈTIN
(A Papà massà a Auschwitz ël 7 agost 1944)
Ant ël pòrtafeuj ëd Papà
j’era un bijètin
dobià,
un bijètin ëd papé da scòla
scrit a crajon
con soa cura bela.

“Arfudme⁵ nen, Signor,
ant ël temp ëd mia veciaja.
Bandonme nen
cand che le fòrse am lasso”
(Salm 71,9)

I l’hai trovà ël bijètin
Papà j’era pa pi.
L’era con ti, Nosgnor,
ant ël vagon blindà
le neuit e ij di infinì
angossà ëd magon
crasà⁶ ëd disperassion?

L’era con ti, Papà,
an sla banchin-a
sgiaflà daj rifletor
bolversà⁷ ëd crij,
dij crij dël Leviathan⁸
re dël teror
dispensator d’oror?

L’era con ti
ant la fila dij danà
umilià
dëspojà ëd tut
pistà?
L’era davzin a ti?…
E a l’ha piorà con ti?

______________________________

¹ Potature della vite
² Frammento dello stelo della canapa
³ Rovine
⁴ Roveti
⁵ Non rifiutarmi
⁶ Schiacciato
⁷ Sconvolta
⁸ Nome ricorre più volte nel testo ebraico della Bibbia.
  È simbolo delle potenze nemiche di Dio.